Bilim insanları, beynin zararlı atıklarını temizleyen glimfatik sistemin nasıl çalıştığını daha iyi anlamaya yaklaşıyor. Beyin, uyku sırasında atık proteinleri temizleyerek sağlıklı işleyişini sürdürüyor. Ancak, yaygın uyku ilaçlarının bu hayati süreci engelleyebileceği ortaya çıktı.
Danimarkalı sinirbilimci Maiken Nedergaard tarafından 2012’de keşfedilen glimfatik sistem, beynin temizlik mekanizması olarak biliniyor. Nedergaard, bu sistemin sağlıklı bir beyin için kritik öneme sahip olduğunu ve yaşlanma ile birçok nörolojik hastalığın glimfatik akıştaki azalmayla ilişkili olduğunu vurguluyor.
Beynin temizliği için önemli olan glimfatik sistemi uyku ilaçları engelliyor.
Araştırmalar, glimfatik sistemin çalışmasında beynin nörotransmitterlerinden norepinefrinin önemli bir rol oynadığını ortaya koyuyor. NREM uykusu sırasında norepinefrin, arterlerde daralma ve genişleme hareketleri oluşturarak sistemi harekete geçiriyor. Ancak yeni bir çalışma, uyku ilacı Zolpidem’in bu süreci baskılayabileceğini gösteriyor.
Farelerle yapılan deneylerde, Zolpidem’in norepinefrin salınımını ve glimfatik sistemin aktivitesini belirgin şekilde azalttığı gözlemlendi. Bu durum, beyin atıklarının yeterince temizlenememesi gibi ciddi sonuçlara yol açabilir. Nedergaard, benzer bir etkinin diğer uyku ilaçlarında da görülebileceğini belirtiyor.
Yüksek norepinefrin seviyesi, glimfatik sistemin düzgün çalışmasını engelliyor.
Araştırmalar, norepinefrin seviyesinin genel olarak yüksek olması durumunda glimfatik sistemin düzgün çalışmadığını da gösteriyor. Özellikle, antidepresan ilaçlar arasında yer alan SNRI’lar gibi norepinefrin seviyesini etkileyen ilaçlar, bu dengeyi bozabilir.
Bilim insanları, gelecekte glimfatik sistemi destekleyen ve onarıcı uykuyu teşvik eden daha sofistike ilaçlar geliştirilmesi gerektiğine dikkat çekiyor. Bu tür ilaçların, uykuya yardımcı olurken beynin temizlik mekanizmasını koruması hedefleniyor.
Kaynak: Popular Science
