Esnemenin bulaşıcı olduğu uzun zamandır bilinen bir gerçek. Birinin esnediğini görmek veya düşünmek bile esnememize neden olabilir. Ancak bilim insanları, bu ilginç fenomenin nedenini hâlâ tam olarak açıklayamıyor. Araştırmalar, bulaşıcı esnemenin sosyal yansıtma adı verilen bir olguyla ilişkili olabileceğini öne sürüyor. Bu, bir grubun uyumunu artırarak kolektif farkındalığı güçlendiren bir mekanizma olabilir. Özellikle şempanzeler ve bonobolar üzerinde yapılan çalışmalar, bulaşıcı esnemenin bireyler arasındaki duygusal bağlarla ilgili olabileceğini gösteriyor. Japonya’daki bir araştırmada, şempanzelerin sadece yakın ilişkide oldukları bireylerin esnemesine tepki verdikleri gözlemlendi.
İnsanlarda da benzer bir durum geçerli. Aile bireyleri ve arkadaşlar arasında bulaşıcı esnemenin daha sık görülmesi, empatiyle bağlantılı olabileceği fikrini güçlendiriyor. Ancak 2017’de yapılan bir sistematik inceleme, bu bağlantının kesin olmadığını ortaya koydu. Otizm spektrum bozukluğu olan bireyler üzerinde yapılan araştırmalar, empati ve bulaşıcı esneme arasındaki ilişkiye dair önemli ipuçları sundu. Yapılan deneylerde, otizmli bireylerin esneyen insanları izlerken bulaşıcı esnemeye daha az duyarlı olduğu gözlemlendi.
Bulaşıcı esneme empatiyle mi yoksa algılama farklılıklarıyla mı ilgili?
Başlangıçta bu durum, empati eksikliğiyle ilişkilendirilse de daha sonra farklı bir teori öne sürüldü: Otizmli bireyler, iletişim sırasında ağız bölgesine daha fazla odaklanıyor olabilir ve bu nedenle göz çevresindeki esneme ipuçlarını kaçırıyor olabilirler. Ancak Yale Üniversitesi’nde yapılan bir başka çalışma, otizmli bireylerin gözleri takip etmelerinin, duygusal tepkilerini artırmadığını gösterdi. Bu da bulaşıcı esnemenin yalnızca yüz ifadelerine verilen bir tepki olmadığını düşündürüyor.
İlk insanlar esneme sayesinde tehditlere karşı daha uyanık kalmış olabilir.
Bazı bilim insanlarına göre bulaşıcı esneme, atalarımızın hayatta kalmasına yardımcı olmuş olabilir. İlk insanlar, grup halinde yaşarken tehditlere karşı uyanık olmalıydı. Biri esnediğinde, diğerleri de refleks olarak esniyor ve böylece beyne giden oksijen miktarı artarak toplu bir dikkat artışı sağlanıyordu. Bu teoriye göre, bulaşıcı esneme empatiyle değil, tehlikelere karşı doğal bir uyarı mekanizmasıyla bağlantılı olabilir. Örneğin, vahşi doğada bir aslanın yaklaştığını fark eden bir bireyin esnemesi, grubun diğer üyelerinde bir tetikleyici etkisi yaratarak uyanıklık seviyelerini artırmış olabilir. Bilim dünyası, bulaşıcı esnemenin ardındaki kesin nedeni henüz çözebilmiş değil. Empatiyle bağlantısı güçlü bir olasılık olsa da kesin bir kanıt bulunmuş değil. Evrimsel bir hayatta kalma mekanizması olabileceği düşüncesi ise araştırmacılar tarafından giderek daha fazla ilgi görüyor.
Kaynak: HowStuffWorks
