Sokakta zorla çalıştırılan ve dilendirilen çocuk sayısı, Türkiye’de alarm verici boyutlara ulaşmış durumda. 2025 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’na göre, mobil ekiplerce müdahale edilen çocuk sayısı 50 bin 293’e yükseldi. Bu çocukların yaklaşık yarısının, 19 bin 500’ünün Suriyeli göçmen çocuklar olduğu belirtiliyor. Uzmanlar, sokakta yaşamak zorunda bırakılan çocukların sayısının arttığını ve bu sorunla mücadele etmek için geliştirilen politikaların yetersiz kaldığını vurguluyor.
Umut Çocukları Derneği Başkanı Ferhat Şahin, sokakta yaşayan çocukların, hayatta kalabilmek için suç işlemeye mecbur kaldığını anlatıyor. Şahin, sokakta yaşamanın, suçu ve madde kullanımını iç içe getirdiğini, çünkü sokakta ve kimsesiz bir çocuğun bu gibi davranışlara yönelmesinin kaçınılmaz olduğunu belirtiyor. Şahin, 2009’dan beri dernek başkanlığı yaparak, sokakta yaşamak zorunda kalan ve zorla çalıştırılan çocukların sayısının her geçen gün arttığını ifade ediyor.
Sokakta yaşayan çocukların takibi yetersiz.
Türkiye, taraf olduğu Çocuk Hakları Sözleşmesi ve iç hukuku sayesinde çocuk haklarını koruma konusunda etkili yaptırım araçlarına sahip olsa da, uygulamada ciddi eksiklikler bulunuyor. Türkiye Barolar Birliği Çocuk Hakları Komisyonu üyesi Avukat Hatice Kaynak, sokakta yaşayan çocukların baştan itibaren etkili bir şekilde takip edilmediğini belirtiyor. Çocuklar, tespit edildiklerinde ailelerine Kabahatler Kanunu gereği ceza yazılıyor, ancak bu geçici çözümler sorunun temeline inilmesini engelliyor.
Sokakta yaşayan ve zorla çalıştırılan çocukların genellikle üçüncü kez yakalandıklarında sosyal hizmetler tarafından kurumlara yerleştirildikleri belirtiliyor. Ancak bu geçici çözüm, çocukların tamamen kurtulması için yeterli olmuyor. Sosyal hizmetlerden kaçan çocuklar, sokakta yaşamaya devam ediyor. Uzmanlar, çocukların kurumlardan kaçmasının ve sokakla olan iletişimlerinin kesilmemesinin, çözümün ne kadar zor olduğunu gösterdiğini belirtiyor.
Sokakta yaşayan çocuklar, suç çetelerinin hedefi haline geliyor.
Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı’na göre, Türkiye’deki sokaklarda zorla çalıştırılan ve dilendirilen çocukların neredeyse yarısı Suriyeli. Bu çocukların büyük bir kısmı, yoksul ailelerin çocukları olup, savaş nedeniyle ailelerinden kopanlar arasında yer alıyor. Uzmanlar, göçmen çocukların sokakta çalıştırılmalarının ve dilendirilmelerinin ciddi bir sorun haline geldiğini vurguluyor.
Sokakta yaşayan çocuklar, aynı zamanda suç çetelerinin hedefi haline geliyor. Çeteler, bu çocukları uyuşturucu satışı ve fuhuşa zorlayabiliyor. Ferhat Şahin, sokakta yaşamanın sadece maddi zorlukları değil, aynı zamanda çocukların suç örgütlerinin hedefi olma riskini de beraberinde getirdiğini belirtiyor. Çocuklar, çeteleşme sürecine giriyor ve zamanla daha tehlikeli hale geliyor.
Sokakta yaşayan çocukların sorunu, sadece sosyal hizmet kurumlarıyla çözülemez.
Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, 2025 Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı çerçevesinde, risk altındaki çocukların takibini yapmak üzere “Çocuklar Güvende Programı”nı yürütüyor. Ancak uzmanlar, bu tür programların yetersiz olduğunu, sokaktaki çocukların yalnızca bir kısmına ulaşılabildiğini ifade ediyor. Şahin, sokakta yaşamak zorunda bırakılan çocukların sayısının hızla arttığını, bu nedenle yardım sağlayan ekiplerin sokaktaki çocukların yarısına bile ulaşamadığını belirtiyor.
Uzmanlar, sokakta yaşayan çocukların sorununun yalnızca sosyal hizmet kurumlarıyla çözülemeyeceğini, daha geniş çaplı, bütüncül bir politika gerektirdiğini savunuyor. Ailelerin de desteğe ihtiyacı olduğu ve çocukların sadece kurumlardan korunarak değil, ailelerin güçlendirilmesiyle gerçek çözümün sağlanabileceği vurgulanıyor. Çocuk Hakları Sözleşmesi’ne göre, bu çocukların aile veya koruyucu aile sistemine dahil edilmesi gerektiği, ancak Türkiye’deki koruyucu aile sayısının 10 bin civarında kaldığı ifade ediliyor.
ALO 183 ihbar hattının etkin kullanılması, sokakta yaşayan çocukları korumak için önemli bir adım olabilir.
Uzmanlar, sokakta dilendirilen veya zorla çalıştırılan çocukları tespit etmek için ihbar mekanizmalarının etkin kullanılması gerektiğini belirtiyor. ALO 183 ihbar hattının etkin bir şekilde kullanılmasının, bu çocukları koruma adına önemli bir adım olacağı ifade ediliyor. Ayrıca, sokakta çocuklara para vermenin, onların daha fazla sokakta kalmasına yol açtığı uyarısı yapılıyor.
Kaynak: BBC