Söz konusu yıldız T Coronae Borealis (T CrB, “T Cor Bor”) Kuzey tacı takımyıldızında yer alıyor. Yıldız, Kuzey Yarımküre’de belirgin olmakla birlikte önümüzdeki birkaç ay boyunca Avustralya ve Yeni Zelanda’dan da görülebilecek. Çoğu zaman 3,000 ışık yılı uzaklıktaki T CrB görülemeyecek kadar sönük. Ancak her 80 yılda bir parlak bir şekilde patlıyor.
Yepyeni bir yıldız aniden ortaya çıkıyor ancak bu uzun sürmüyor. Sadece birkaç gece parlayacak, sonra hızla sönerek tekrar karanlığın içinde kaybolacak. Yaşamlarının en parlak dönemlerinde yıldızlar, çekirdeklerinin derinliklerindeki nükleer füzyon reaksiyonlarından güç alıyorlar. Çoğunlukla hidrojen helyuma dönüşerek yıldızı milyarlarca yıl boyunca sabit ve parlak tutmaya yetecek enerjiyi yaratıyor.
T CrB, beyaz cüce olarak bilinen yıldız kalıntısı.
T CrB, en parlak dönemini çoktan geride bıraktı ve artık beyaz cüce olarak bilinen bir yıldız kalıntısı. İçindeki nükleer ateş söndü ve yerçekiminin ölü yıldızı dramatik bir şekilde sıkıştırmasına izin verdi. T CrB’nin bir de yıldız yoldaşı var. Beyaz cüce, şişmiş kırmızı devin gazını topluyor ve bu da ölü yıldızın etrafında bir yığılma diski olarak bilinen şeyi oluşturuyor.
Madde, zaten sınırına kadar sıkıştırılmış bir yıldızın üzerine yığılmaya devam ederek basınç ve sıcaklıkta sürekli bir artışa neden oluyor. Koşullar o kadar aşırı hale geliyor ki, bir zamanlar yıldızın çekirdeğinde bulunanları taklit ediyorlar. Yıldızın yüzeyi kaçak bir termonükleer reaksiyonla tutuşuyor.
Novalar, sınıfının en parlak olanı.
Bu gerçekleştiğinde, açığa çıkan enerji T CrB’nin normalden 1,500 kat daha parlak olmasını sağlıyor. Dünya’da, gece gökyüzünde kısa bir süreliğine görünüyor. Bu dramatik sıfırlama ile yıldız gazı dışarı atmış oluyor ve döngü yeniden başlayabiliyor. T CrB, gökbilimcilerin tekrarlayan doğalarını tespit etmelerini sağlayan bir zaman ölçeği olan yüzyıl içinde tekrarlayan nadir bir tekrarlayan novalar sınıfının en parlak olanı.
Şu anda sadece on tane tekrarlayan novanın varlığı bilinmekte ancak daha fazla novanın tekrarlama olasılığı var. T CrB’nin patlamasına dair bilinen en eski tarih, bir ortaçağ manastır kroniğinde kaydedilen gözlemlere dayanarak 1217 yılına ait. Gökbilimcilerin, nova her zamanki modelini izlediği sürece patlamalarını bu kadar kesin bir şekilde tahmin edebilmeleri dikkat çekici.
Yıldızın en son iki patlaması tamamen aynı özellikleri gösterdi.
Patlamadan yaklaşık on yıl önce, T CrB’nin parlaklığı biraz arttı ve ardından patlamadan yaklaşık bir yıl sonra kısa bir solma veya düşüş yaşandı. T CrB 2015 yılında yüksek durumuna girdi ve patlama öncesi düşüş Mart 2023’te tespit edilerek gökbilimcileri alarma geçirdi. Bu olaylara neyin sebep olduğu, T CrB’yi çevreleyen mevcut gizemlerden sadece birkaçı.
Corona Borealis şu anda en iyi gözlem konumuna Avustralya ve Aotearoa’da yerel saatle akşam 8:30 ila 9 civarında ulaşıyor. Ne kadar kuzeyde bulunursanız, takımyıldızı gökyüzünde o kadar yüksekte olacak. Nova’nın makul bir parlaklıkta (2,5 büyüklüğünde) olması bekleniyor: Güney Haçı’ndaki dördüncü en parlak yıldız olan Imai (Delta Crucis) kadar parlak.
Patladıktan sonra fazla zamanımız kalmayacak.
Maksimum parlaklık sadece birkaç saat sürecek; bir hafta içinde T CrB solmuş olacak. Profesyonel topluluğu T CrB’nin patladığı an konusunda uyaran amatör bir astronom olacak.
Amerikan Değişken Yıldız Gözlem Derneği’nin (AAVSO) sadece T CrB ile ilgili 270.000’in üzerinde gönderilmiş gözlem kaydı bulunuyor. Amatör astronomlar burada ve dünyanın dört bir yanında işbirliği yaparak T CrB’yi patlamanın ilk işaretleri için sürekli olarak izliyorlar.
Kaynak: Science Alert